Algemeen ondernemingsrecht, editie 1: Internationale geschillen: forumkeuze en de Netherlands Com-mercial Court (NCC)

Inleiding

Bij internationale geschillen kan onduidelijkheid bestaan over de bevoegde rechter en het toepasselijke recht, wat kan leiden tot parallelle procedures in verschillende jurisdicties, mogelijk tegenstrijdige uitspraken en tot hoge kosten. In de praktijk zien we dat dit geregeld voorkomt bij grensoverschrijdende vennootschapsrechtelijke conflicten. 

Een effectieve manier om de onduidelijkheid en onzekerheid te beperken en/of voorkomen is het opnemen van een forumkeuzebeding in contracten. Dit stelt partijen vooraf in staat om vast te leggen welke rechter bevoegd is bij een eventueel geschil. Daarnaast biedt de Netherlands Commercial Court (NCC) een gespecialiseerde en efficiënte route voor geschillenbeslechting met een internationaal karakter. In deze blog wordt de forumkeuze en de NCC besproken. Hoe bieden de forumkeuze en de NCC duidelijkheid en leiden zij tot snellere procedures bij internationale geschillen? 

1. De Drietrapsraket

De bevoegdheidsvraag bij internationale geschillen is van groot belang. Bij het vaststellen van de bevoegde rechter kan een driedelige systematiek worden onderscheiden, oftewel een "drietrapsraket". In de eerste plaats geldt de reguliere bevoegdheid zoals deze voortvloeit uit de wet. Daarnaast kunnen partijen, ter bevordering van de rechtszekerheid, gebruikmaken van een forumkeuzebeding, waarmee zij contractueel een specifieke rechter aanwijzen. Tot slot is er de mogelijkheid van een gespecialiseerde forumkeuze, waarbij partijen kiezen voor een gespecialiseerde rechtbank zoals de Netherlands Commercial Court, die zich richt op internationale commerciële geschillen. 

2. Hoofdregel - wie is bevoegd bij internationale geschillen

Bij internationale geschillen is de eerste vraag vaak: welke rechter is bevoegd om over het conflict te oordelen? Dit wordt bepaald aan de hand van nationale en internationale regels. Binnen de EU schetst de Brussel I-bis Verordening de kaders. Vooraf kunnen partijen een rechter aanwijzen in hun contracten, echter als er geen duidelijke forumkeuze is, gelden de ‘standaard bevoegdheidsregels’ (denk aan artikel 4 Brussel I-bis). 

Door de variatie in deze ‘standaard’ regels kunnen internationale partijen geconfronteerd worden met onverwachte juridische complicaties. Soms is de rechter van het land waar de verweerder is gevestigd of waar de vennootschap haar statutaire zetel heeft bevoegd (artikel 4 Brussel I-bis), andere keren kan de uitvoerplaats van de verbintenis leidend zijn voor de bevoegde rechter (artikel 7 Brussel I-bis). Daarom kiezen veel partijen ervoor om vooraf een forumkeuze te maken in hun contracten. Dit bespaart discussie en dus kosten. 

3. Forumkeuzebedingen

Forumkeuzebedingen zijn binnen de EU breed erkend en gangbaar in contracten. Het is echter van belang dat een forumkeuze contractueel goed is vastgelegd. Zowel jurisprudentie als de Brussel I-bis Verordening schetsen waar een geldig forumkeuzebeding aan moet voldoen; i) beide partijen moeten daadwerkelijk hebben ingestemd met de forumkeuze, ii) de gekozen rechter moet expliciet onderwerp zijn geweest van wilsovereenstemming, iii) het beding moet schriftelijk of elektronisch zijn vastgelegd of bevestigd en iv) een mondelinge afspraak is alleen geldig als dit gebruikelijk is in de handelspraktijk tussen de betrokken partijen – hetgeen in de praktijk lastig te bewijzen is. 

Aanvullend is de rechter ook bevoegd wanneer partijen ervoor kiezen te verschijnen zonder dat de verschijning bedoeld is om de bevoegdheid te betwisten. Dit wordt ook wel een stilzwijgende forumkeuze genoemd. 

Een ondeugdelijk forumkeuzebeding brengt risico’s met zich mee: een partij kan zich alsnog proberen te onttrekken aan de gemaakte afspraak, of een rechter kan besluiten zich toch bevoegd te achten. Wanneer hierover discussie ontstaat, is doorgaans de rechter bij wie de zaak als eerste is aangebracht degene die als eerste beslist over zijn eigen bevoegdheid. Om deze risico’s te beperken, kunnen partijen in hun forumkeuze ook voor een specifieke gespecialiseerde rechtbank, arbitrage of bindend advies opteren. De NCC is zo’n gespecialiseerde rechtbank. 

4. De NCC als oplossing

Waarom dan de NCC? Een van de grootste voordelen van de NCC is dat alle procedures, processtukken en uitspraken in het Engels worden gevoerd. Dit verlaagt de drempel voor buitenlandse partijen en voorkomt de noodzaak van tijdrovende vertalingen. Daarnaast biedt de NCC een snelle en efficiënte afhandeling van zaken, met duidelijke termijnen en een focus op inhoudelijke beoordeling in plaats van langdurige procesrechtelijke discussies.

De rechters van de NCC hebben ruime ervaring met internationale handels- en vennootschapsrechtelijke geschillen, wat bijdraagt aan de kwaliteit van de beslissingen. In die zin vormt de NCC een aantrekkelijk alternatief voor arbitrage: het biedt de voordelen van een transparante rechtsgang en een voorspelbaar juridisch kader, zonder de nadelen van hoge kosten en beperkte beroepsmogelijkheden die arbitrage met zich mee kan brengen.  

Een aanvullend voordeel van de NCC boven arbitrage is dat haar uitspraken automatisch erkend en ten uitvoer gelegd kunnen worden binnen de EU. Bij arbitrale uitspraken geldt het Verdrag van New York waar bijna alle landen van de wereld bij aangesloten zijn. Echter vereist de tenuitvoerlegging van arbitrale uitspraken vaak aanvullende procedures. Binnen de EU heeft de NCC dit dus niet nodig. 

5. Problemen, waar kan het misgaan

Ondanks de voordelen van forumkeuze en de NCC, zijn er situaties waarin de gekozen rechtsgang toch niet het gewenste effect heeft. Een voorkomend probleem is dat forumkeuzebedingen niet voldoende specifiek of juridisch correct zijn geformuleerd, waardoor ruimte ontstaat voor interpretatie. Dit kan ertoe leiden dat een partij zich alsnog tot een andere rechter wendt, met het argument dat het beding niet afdwingbaar is.

Daarnaast bestaat het risico dat een nationale rechter een contractueel vastgelegde forumkeuze buiten toepassing laat. In principe heeft een geldig forumkeuzebeding voorrang boven de algemene bevoegdheidsregels. Er zijn echter uitzonderingen: i) beschermingsbepalingen (zie artikel 17 t/m 23 Brussel I-bis), waardoor consumenten of medewerkers vaak in eigen land mogen procederen, ii) uitzonderlijke gevallen op basis van openbare orde of oneerlijke contractvoorwaarden en iii) in rechtstelsels buiten de EU is het risico groter dat nationale wetgeving prevaleert, zelfs bij een geldige forumkeuze, aangezien de Brussel I-bis verordeningen daar niet geldt.

6. Oplossing

Om de risico’s van onduidelijke forumkeuzes en internationale geschillen te beperken, is het cruciaal dat bedrijven hun contracten zorgvuldig opstellen en juridisch laten toetsen. Een helder en juridisch correct forumkeuzebeding is de eerste stap naar voorspelbare en efficiënte geschilbeslechting. Door niet alleen een bevoegde rechter te kiezen, maar ook het toepasselijke recht expliciet vast te leggen, kunnen partijen verdere onzekerheid voorkomen. 

Voor bedrijven die actief zijn in internationale markten, biedt de NCC een aantrekkelijke oplossing. Door deze rechtbank in contracten als exclusief forum aan te wijzen, kunnen partijen profiteren van een gespecialiseerde, Engelstalige en efficiënte rechtsgang. 

Door op voorhand duidelijke afspraken te maken en gebruik te maken van gespecialiseerde rechtbanken, kunnen ondernemingen zichzelf beschermen tegen langdurige en kostbare procedures. Dit draagt niet alleen bij aan juridische zekerheid, maar ook aan een efficiëntere afwikkeling van internationale geschillen. 

7. Conclusie

Bij internationale geschillen is een duidelijke forumkeuze essentieel om juridische onzekerheid te voorkomen. Zonder heldere afspraken kunnen bedrijven verstrikt raken in langdurige, kostbare procedures met tegenstrijdige uitspraken. Bovendien biedt de Netherlands Commercial Court (NCC) een efficiënte, Engelstalige en gespecialiseerde oplossing voor bedrijven die voorspelbare geschilbeslechting zoeken. Door een forumkeuze strategisch te gebruiken, kunnen ondernemingen tijd, geld en juridische complicaties besparen en hun internationale positie versterken.